ترک اعتیاد متادون

متادون چيست ؟
متادون یکی از داروهای آگونیست افیونی محسوب می شود. داروهای آگونیست افیونی، موادی هستند که در بدن مانند مواد افیونی طبیعی( تریاک ) و نیمه طبیعی ( هروئین ) عمل می کنند.(متادون یک داروی مخدر قوی است)
متادون اولين‌بار در زمان جنگ جهاني دوم در كشور آلمان ساخته شد. زماني كه عرضة ترياك در اروپا به دليل آغاز جنگ جهاني دوم متوقف شد مصرف كنندگان ترياك دراروپا و خصوصاً در آلمان كه تعدادشان كم نبود با مشكل جدي مواجه شدند. در ميان مصرف كنندگان آلماني ، مقامات عاليرتبه نظامي نيز از جمله هرمان‌گورينگ (جانشين هيتلر) به چشم مي‌خوردند. شيمي دانان و شركت‌هاي داروسازي آلمان به سفارش مسئولين كشور ماده‌مخدر مصنوعي جديديي توليد كردندكه به خشخاش متكي نبود. شيمي‌دانان موفق به توليد دارويي شدند كه نه تنها مؤثر بود بلكه ماندگاري آن نيز در بدن بيشتر از ساير مواد مخدر بود.
مدت زمان تأثير هروئين در بدن حدود 2 ساعت است در نتيجه مصرف كنندگان نياز دارند كه چندين‌بار در روز از اين ماده استفاده كنند درحاليكه اين دارو ميانگين بين 24 تا 74 ساعت ، با درنظر گرفتن ميزان مصرف و سوخت و ساز بدن افراد ، تداوم دارد . نام اين دارو يا ماده مخدر مصنوعي متادون بود. با گذشت زمان متادون داروي منتخب پزشكاني شد كه سعي در درمان بيماري اعتياد و وابستگي به موادمخدر داشتند و دارند .
متادون به چه شكل استفاده مي‌شود ؟
متادون ماده‌مخدر مصنوعي است كه به صورت قرص ، شربت و آمپول مورد استفاده قرار مي‌گيرد و نوع قرص و شربت آن با دوزهاي مشخص به طور خوراكي مصرف مي‌شود. اين ماده مي‌تواند معمولاً خماري و اشتياق معتادان به هروئين را تا 24 ساعت كنترل كند. بيماران معمولاً از نظر فيزيكي به همان اندازه به متادون وابسته هستند كه به هروئين و يا هر ماده‌مخدر ديگري وابسته بودند .
معتادان پس از هر بار استفاده از هروئين و گذشت ساعات اوج نشئگي ، مدت زمان كوتاهي حالات طبيعي داشته و پس از آن با خماري روبرو مي‌شوند . اين خماري و حس نياز مي‌تواند عوارضي شبيه به آنفلوآنزا با درد ، اضطراب و افسردگي………. داشته باشد .
اين دوره يا سيكل تكراري ، هر 4 تا 8 ساعت با استفاده از هروئين تكرار مي‌شود. اين دوره يا سيكل با استفاده از متادون قابل كنترل است. چرا كه متادون با سرعت كمتري به سيستم بدن وارد و رها مي‌شود و مدت طولا‌ني‌تري از هروئين و يا هر موادمخدر ديگري در بدن باقي مي‌ماند. موادمخدر با گيرايي كوتاه مدت مانند هروئين و مرفين باعث ايجاد و تداوم نوعي فرايند غيرطبيعي در مغز شده كه باعث اختلال در احساس سلامتي و روند عملكرد طبيعي بدن مي‌شوند .
استفاده از متادون در شرايط قطع مصرف مواد مخدر باعث قطع بسياري از اين روندهاي تخريبي شده و بسياري از عملكردهاي بيولوژي سيستم عصبي را به حالت طبيعي در مي‌آورد .
فارماکولوژِی متادون(داروشناسی)
1. ـ آگونيست گيرنده مواپيوييدي است كه اثرات ضد درد و سرخوشي و ساير اثرات مواد شبه مرفيني را داراست.
2. ـ به صورت خوراكي مصرف شده و طولاني اثر است.
3. ـ وقتي متادون خورده مي‌شود نيم ساعت بعد اثرش شروع شده و 2 الي 6 ساعت بعد (به طور متوسط 3 ساعت بعد) اثرش به حداكثر مي‌رسد.
4. ـ نيمه عمر متادون در كودكان حدود 15 ساعت و در بزرگسالان حدود 15 تا 40 ساعت است (برخي كتاب‌ها 22 تا 56 ساعت و به طور متوسط 24 ساعت). پس در كودكان بهتر است متادون در دو وعده و در بزرگسالان در يك وعده تجويز شود.
5. ـ نيمه عمر به عوامل متعددي مرتبط است.
مدت زمانی را که طول می کشد تا نصف مقدار متادون خورده شده از بدن خارج شود نیمه عمر متادون می گویند. وقتی برای اولین بار شخص متادون مصرف می کند این زمان بطور متوسط 15 ساعت است. جالب است بدانید که از روز سوم درمان به بعد این زمان افزایش یافته و به 48 ساعت هم می رسد. پس مصرف متادون در چند وعده تنها ممکن است در روزهای اول و دوم آنهم تحت نظارت پزشک منطقی باشد. از روز سوم متادون فقط در یک وعده باید مصرف شود.
عوامل موثر بر نیمه عمر متادون
1. جنسيت
2. اين كه اولين بار است متادون مصرف كرده‌اند ياخير.
3. چه مدت روي درمان با متادون بوده‌اند.
4. بيماري كبدي
5. استفاده از ميوه گريب فروت
6. مصرف برخي داروها كه آنزيم‌هاي كبدي راتحريك مي‌كنند
7. مصرف برخي داروها كه آنزيم كبدي را مهارمي‌كنند.
8. موادي كه PH ادرار را پايين بياورد.
9. موادي كه PH ادرار را بالا مي‌برند.
روش‌هايي براي به حداقل رساندن آسيب‌هاي تداخلات دارويي متادون
1ـ گرفتن تاريخچه مصرف دارويي و نتايج حاصل از مصرف داروها و تست‌هاي آزمايشگاهي
2ـ وقتي هر دارويي را به رژيم درماني بيمار اضافه مي‌كنيد، با مقادير كم شروع و به آهستگي مقدار دارو را بالا ببريم و بيمار را از نزديك كنترل نماييم.
3ـ به بيمار در مورد خطرات تداخلات دارويي آموزش دهيم.
4ـ تجويز داروهايي كه تداخل با داروهاي اپيوييدي نداشته يا حداقل تداخل را داشته باشد.
5ـ در نظر گرفتن اين موضوع كه تجويز متادون همراه با برخي غذاها شايد در ميزان جذب آن تأثير گذارد.
6ـ رژيم‌هاي دارويي را ساده كنيم تا تحمل آن‌ها براي بيمار آسانتر باشد.
7ـ مقدار تجويزي داروهاي اپيوييدي را بر اساس پاسخ بيمار تنظيم كنيم تا به اين ترتيب از علايم محروميت يا مسموميت جلوگيري شود.
8ـ انجام آزمايش‌ها و كنترل سطح سرمي داروها و آموزش عوارض جانبي و علايم مسموميت به بيمار را افزايش دهيم.
9ـ به بيمار در خصوص بيماري‌هايي كه بر ايجاد عوارض جانبي و تداخلات دارويي مؤثرند (مثل بيماري كبدي)، آگاهي دهيم.
تجويز متادون در بيماران كبدي و بيماران پير:
در افراد پیر و بیماران کبدی به علت متابوليسم كبدي كندتر بايد متادون با احتياط بيش‌تر تجويز شود. ويزيت روزانه شوند و مقدار متادون با سرعت بسيار كمي افزايش يابد تا مسموميت ايجاد نشود. در این بیماران، با مقدار کمی متادون، البته در طی چندین روز به احتمال زیاد مسمومیت ایجاد خواهد شد. چرا که متادون متابولیزه نشده و به خوبی دفع نمی‌شود. بنابر این در طی چندین روز جمع شده و می‌تواند مسمومیت با متادون را ایجاد کند.
تأثيرات متادون
از معمول‌ترين عوارض استفاده از متادون مي‌توان از خواب‌آلودگي ، منگي ، ضعف ، ناخوشي ، خشكي دهان ، اختلال دريچه پروستات و تأخير در روند ادرار طبيعي ، يبوست و يا نوسان تنفسي نام برد .
حساسيت پوستي ، كهير ، خارش ، سردرد ، سرگيجه ، فقدان تمركز ، احساس مستي ، گيجي ، افسردگي ، ضعف بينايي ، رنگ پريدگي ، عرق كردن ، طپش قلب ، حالت تهوع و استفراغ از عوارض احتمالي استفاده از متادون مي‌باشند.
از غيرمعمول‌ترين عوارض استفاده از متادون مي‌توان از حساسيت ، اُفت فشار خون كه باعث ضعف و از حال‌رفتگي مي‌شود ، سردرگمي ، توهم ، عدم تعادل در راه رفتن ، رعشه ، پرش عضلات و ضعف عضلاني نام برد. استفاده از متادون خطر انسداد و از كار افتادگي كليه‌ها را نيز همراه دارد .
علائم استفاده مفرط (overdose) يا استفاده بيش از حد متادون شامل موارد ذيل مي باشد:
خواب‌آلودگي ، گيجي ، رعشه ، تشنج ، منگي كه منجر به كما مي‌شود ، سرماي بدن ، افت فشار خون و كندي نسبي ضربان قلب مي‌باشد .
آشنایی با علایم مسمومیت متادون می تواند بیمار یا همراهان بیمار را از خطر آگاه کند و مانع بدتر شدن اوضاع بیمار شود.
علایم مسمومیت با متادون را به خاطر داشته باشید:
• تكلم بريده‌بريده
• راه رفتن بي‌ثبات
• اختلال در تعادل
• خواب آلودگي
• حركات كند بدني
مسموميت با متادون يك اورژانس پزشكي است و اقدام فوري را طلب مي‌كند. مسموميت مي‌تواند به حالات زير منجر شود:
• اغماء (بيمار قابل بيدار كردن نيست، خرخر تنفسي دارد، تون عضلاني اندام‎ها كاهش يافته و سيانوزه است)
• ايست تنفسي و كاهش اكسيژن رساني به مغز
• مرگ
هدف درمان از طريق متادون
به دلایل زیر برای افرادی با ملاک های خاص ، درمان نگهدارنده با متادون توصیه می شود که مزیت های زیادی نسبت به ادامه مصرف دارد . مصرف متادون در یک وعده یکی از نکات طلایی درمان نگهدارنده با متادون است
1. عرضه ارزان : به دلیل ارزان بودن درمان با متادون فرد مجبور به مصرف مواد گران قیمت و صرف هزینه های خانمان برانداز و احیانا دزدی نیست.
2. عرضه خوراکی و غیرتزریقی : به دلیل عدم مصرف تزریقی احتمال بسیاری از بیماری های مسری نظیر هپاتیت ایدز و مشکلات قلبی و … کم می شود.
3. خالص و بهداشتی : بسیاری از موادی که معتادان مصرف می کنند ناخالصی های زیادی دارد که هر کدام ضررهای خاص خود را دارد در حالی که داروی متادون در کارخانه و تحت شرایط استریل تهیه می شود و هیچ گونه ناخالصی ندارد.
4. اثر ملایم و بطئی : بسیاری از موادی که توسط افراد معتاد مصرف می شوند سریعا وارد بدن می شوند و سریع نیز خارج می شوند برای همین افراد تغییرات سریع خلقی پیدا می کنند که بسیار شدید بوده و برای اطرافیان قابل قبول نیست و نمی توانند چرت زدن یا پرحرفی بیمار را تحمل کنند در حالی که متادون به آرامی وارد بدن شده و به آرامی خارج می شود لذا تغییرات خلقی زیادی ندارند و رفتارهای آنها معمولی تر می شود.
5. عرضه در مراکز سالم و توسط اشخاص درمانگر: این مزیت باعث عدم برخورد فرد با محیط های آلوده و افراد ناباب می گردد در نتیجه فرد در معرض ریسک کمتری از نظر درگیری و قانون شکنی و تبعات ناشی از آن قرار می گیرد و با افرادی نظیر پزشک و روانشناسان و پرستاران برخورد دارد که احترام او را نگه داشته و با او به مهربانی برخورد می کنند.
6. تهیه مواد از راه قانونی و تحت نظارت دولت : در درمان با متادون فرد مواد جایگزین را از راه کاملا قانونی تهیه می کند و مصرف او کاملا تحت کنترل است و نیازی به نقض قانون ندارد.
7. نظارت دقیق بر مصرف : بسیاری از مصرف کننده مواد غیر قانونی بر اثر مصرف بیش از اندازه دچار مسمومیت می شوند و جان خود را از دست می دهند در حالی که در زمان درمان با متادون احتمال مسمومیت به دلیل نظارت پزشک بسیار کم و بعید است. از طرف دیگر نظارت دقیق باعث می شود فرد از نظر مصرف مواد دیگر تحت پایش قرار گیرد و امکان مصرف مواد ديگر نيز کمتر می شود.
منفعت های درمان نگهدارنده با متادون
1. فرد دیگر نیازی به تهیه پول مواد مخدر ندارد و در نتیجه بزهکاری برای تهیه پول مواد کاهش یافته و در نهایت رفاه خانواده افزایش می یابد.
2. کنترل علائم ترک مواد باعث می شود که فرد ثبات روانی و رفتاری داشته باشد و کاهش پرخاشگری باعث تغییر مثبت شخصیتی و بهبود می شود.
3. حذف مسئله تزریق : احتمال انتقال ویروس HIV که عامل بیماری AIDS است با تزریق مواد مخدر و استفاده از سرنگ مشترک 68% است که عامل مهمی در گسترش این بیماری است و این افراد ویروس این بیماری را به همسر و شریک جنسی خود منتقل می کنند که با مصرف متادون این احتمال صفر می شود . اگر حتی هیچ یک از فایده های درمان با متادون را قبول نکنیم ، همین یک فایده درمان با متادون را توجیه می کند.
4. کاهش پرداخت پول به دلالان مواد: با وارد شدن هر فرد وابسته به مواد مخدر به درما ن نگهدارنده با متادون یک مشتری از چرخه مصرف مواد خارج می شود که طبیعتا به ضرر دلالان مواد و کاهش سود آنها است.
5. کاهش مسمومیت و در نتیجه مرگ و میر از مواد مخدر : در صورتی متادون تحت نظارت تیم درمانگر مصرف شود احتمال مسمومیت و مرگ و میر ناشی از مصرف مواد مخدر کاهش می یابد.
6. مشارکت بالا در درمان : نسبت به سایر درمان ها بیماران ماندگاری بیشتری در درمان دارند و عملا در درمان موفق تر هستند که نشان دهنده اثر بخشی درمان است.
7. جلب همکاری خانواده : به دلیل مدت زمان طولانی درمان و ماندگاری فرد بیمار در درمان و احتمال کم مصرف مواد در هنگام درمان ، اعتماد و امید خانواده به درمان بیشتر شده و امکان همراهی خانواده در جهت بازسازی شرایط اجتماعی و فردی و روانی به طور صحیح بالا می رود.
8. کاهش انگ معتاد بر بیماران وابسته به مواد مخدر : وقتی که بیمار در درمان قرار می گیرد نگاه جامعه نسبت به او کم کم عوض می شود و به او به جای مجرم به دیده یک فرد نیازمند کمک نگاه می کنند.
9. تماس طولانی با درمانگران: فراموش نکنیم که افراد وابسته به مواد به دلیل مصرفشان با افراد مجرم سرو کار خواهند داشت و فرصتی برای برقراری یک رابطه محترمانه اجتماعی ندارد لذا در طول درمان با متادون می توانند برقراری روابط سالم را تجربه کنند و یاد بگیرند.
10. کاهش عوارض مواد ناخالص افزوده شده به مواد مخدر: دلالان مواد مخدر با هر بار معامله مواد مخدر ناخالصیهایی به مواد می افزایند که طبیعتا عوارض آنها به مصرف کننده مواد تحمیل می شود. درمان با متادون فرد را از عوارض این ناخالصی ها و بیماریهای ناشی از آن می رهاند.
11. درمان با متادون آمادگی روانی برای جدايي دائم فرد را از مواد مخدر ايجاد مي كند .درمان با متادون به فرد كمك مي كند براي مدت های طولانی از اعتیاد و رفتار اعتیادی و عوارض اجتماعی اعتیاد به دور باشد و بتواندبه بازسازی ساختار روانی و اجتماعی خود بپردازد در نتیجه امکان ترک نهایی و جداشدن از مواد مخدر با بهبود وضعیت زندگی فرد و ثبات یافتن زندگی بیشتر می شود.
عوارض متادون :
هنگامي كه مقدار تجويز شده بسيار كم باشد علائم شبيه به آنفلوانزا است وشامل موارد زيراست:
1. آبريزش بيني، عطسه
2. سيخ شدن موها
3. دردهاي شكمي‌
4. دردپشت ومفاصل
5. احساس ضعف جسمي
6. افزايش درجة حرارت بدن و احساس سرما
7. از دست دادن اشتها
8. تعريق
9. لرزش
10. تحريك پذيري و پرخاشگري
11. اسپاسم ماهيچه اي وپرش عضلاني
12. اختلال درخواب
13. تهوع و استفراغ
14. ولع براي مواد
15. خميازه
16. اسهال
علائم ناشي از مصرف متادون به مقدار زياد عبارتند از:
1- خواب آلودگي و چرت زدن
2- تهوع واستفراغ
3- طپش قلب
4- ضعيف شدن نبض و كاهش فشار خون
5- تنفس سطحي
6- سرگيجه
7- مردمك نوك سنجاقي
8- اختلال در عملكرد جنسي
9- كاهش دماي بدن
10- گردش خون ضعيف
بعضي افراد ممكن است عوارض را تجربه كنند كه ارتباطي با دوز مصرفي متادون ندارد:
1- تعريق (فردبايدحداقل دوليتر آب در روز بنوشدتا دچاركمبود آب بدن نشود(
2- يبوست
3- درد ماهيچه‌ها ومفاصل
4- كاهش ميل جنسي
5- جوش‌هاي پوستي و خارش
6- تسكين
7- احتباس مايع
8- كاهش اشتها، تهوع و استفراغ
9- دردشكمي
10- پوسيدگي دندان
11- بي نظمي‌درقاعدگي
اين عوارض مدت كوتاهي پس ازمصرف متادون فروكش مي‌كند.
ترک اعتیاد متادون – ترک متادون
كسانى كه متادون مصرف مى كنند، مسلماً نسبت به برخى اثرات آن تحمل پيدا كرده و در صورتى كه دارو را به شكل منظم دريافت نكنند، دچار علائم ترک مى شوند.
بنابراین قطع مصرف ناگهانی متادون همان علائم قطع مصرف مواد مخدر را داشته و می تواند برای فرد خطرناک باشد.
درمان شامل:
1- کاهش مقدار مصرف متادون تحت نظر پزشک بصورت تدریجی
2- بستری در یک مرکز مجهز درمانی